23/05/19 - 'Veilig werken met gevaarlijke stoffen? Ga aan de slag met gedrag!'

Na de opening van dagvoorzitter Karina Rauh was het woord aan Heidi Boussen, directeur Gezond & Veilig Werken van het ministerie van SZW. Ze werkte tot augustus 2018 bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. ‘We weten wel hoeveel mensen er omkomen in het verkeer, maar weinig mensen weten dat er jaarlijks 3000 mensen overlijden door werken met gevaarlijke stoffen. Deze sluipmoordenaar, die vaak pas jaren later zichtbaar wordt, moet worden aangepakt.’ Het is belangrijk om te leren hoe we gedragsinzichten kunnen inzetten om veilig aan de slag te gaan op de werkvloer.

Van gedragsanalyse naar het kiezen van een passende interventie

Twee organisaties deelden vervolgens hun ervaringen met het ontwikkelen van gedragsinterventies: Brandweer Nederland en FOCWA (namens de autoschadeherstelbranche). Beide organisaties hebben met behulp van gedragspsychologen een grondige analyse gemaakt van het ongewenste gedrag, waarna geschikte interventies zijn gekozen om dit gedrag te beïnvloeden. Deze interventies worden in de praktijk getest om te zien of ze leiden tot gewenst gedrag.  

Namens FOCWA vertelde Randy van den Boogaard dat hij werkt aan de arbocatalogus in de autoschadeherstelbranche. Vanuit de bronaanpak richt hij zich op substitutie. Volgens hem is voorlichting bij bedrijven nodig, maar niet voldoende voor gedragsverandering: ‘Daarom zijn we aan de slag gegaan met een concrete gedragsinterventie.’ Samen met gedragswetenschappers van OpenNow en Shift maakte Van den Boogaard een uitgebreide analyse van factoren die de keuze voor reinigingsproducten beïnvloeden. De autoschadeherstelbranche heeft te maken met veel routinewerkzaamheden en er heerst soms een machocultuur. Voor Van den Boogaard was het een eyeopener wat een grondige gedragsanalyse samen met werkgevers, werknemers en arbeidshygiënisten oplevert. Hij vertelt: ‘Je denkt: je kiest toch gewoon dat andere flesje zonder gevaarlijke stoffen. Maar er spelen zoveel factoren een rol.’ Van contracten met verfleveranciers tot de werkgever die gewend is dat ene product al jaren te gebruiken. Van den Boogaard en Joris van Amerom van OpenNow benadrukten dat vakmanschap en veilig en gezond werken als één moeten worden beschouwd.

Duurzame gedragsverandering door intrinsieke motivatie

Na de voorbeelden uit de praktijk namen gedragswetenschappers Rick van Baaren en Matthijs van Leeuwen het publiek mee in bewuste en onbewuste drijfveren die van invloed zijn op menselijk gedrag. Ze openden met een voorbeeld: ‘Hoe zorg je dat Nepalese kinderen hun tanden gaan poetsen? Begrijpen is namelijk iets anders dan doen.’ Van Baaren en Van Leeuwen lieten zien dat de mens ‘voorspelbaar irrationeel’ is. Volgens hen zijn er bepaalde patronen te ontdekken, waarin de belangrijkste factor weerstand is. En er zijn veel manieren om met die weerstand om te gaan: niet door mensen te overtuigen om hun gedrag te veranderen, maar ze bijvoorbeeld te motiveren dat zelf te doen. Het voorbeeld gaf het inzicht dat het bij veilig werken ook om intrinsieke motivatie gaat en dat alleen duurzame gedragsverandering op die manier tot stand komt.

Aan de slag met methodieken in zeven creatieve workshops

Na het plenaire gedeelte verdeelden de deelnemers zich over zeven workshops. In elke ruimte werd een praktijkcasus besproken met de betreffende organisatie en gedragsexperts. Zo verzorgden onder andere Witte Kruis Ambulancezorg, IJB Groep uit de betonindustrie, Stigas en Inspectie SZW een workshop, waarin deelnemers aan het werk werden gezet om nieuwe gedragsinterventies te ontwikkelen. Na afloop kwamen de deelnemers bij elkaar voor een terugkoppeling en werden de ideeën en inzichten met elkaar gedeeld. Van nieuwe manieren om veilige handelingen door groepsbeloningen aantrekkelijker te maken, tot nieuwe manieren om over het belang van veilig werken te communiceren, zoals het delen van videoboodschappen waarin dierbaren vertellen wat ze over dertig jaar willen doen met hun vader, zoon of dochter die in de bouw werkt. Het belangrijkste wat uit de workshops kwam: maak een grondige analyse vooraf en formuleer concreet doelgedrag zodat je vervolgens onderbouwde interventies kan ontwikkelen.

Cartoons

Om de inzichten van de bijeenkomst op een creatieve manier samen te vatten, keek cartoonist Hans Klaver van Comic House de hele middag mee. De bijeenkomst werd afgesloten met zijn blik op de gedragsinzichten door middel van humoristische cartoons, waarvan hier het resultaat!

Ga aan de slag met tools

Belangrijke links voor nadere inspiratie en praktische informatie over het toepassen van gedragsinzichten:

• Rijk aan gedragsinzichten editie 2017 - Dit is een rapport van de Behavioural Insights Netwerk NL (BIN NL). Hierin wordt uiteengezet hoe gedragswetenschappelijke kennis vorm krijgt binnen de overheid.
• Zeven behavorial insights tools - BIN NL heeft een overzicht gemaakt van tools die helpen om gedragsinzichten in de praktijk toe te passen.
• EAST website - Dit is de Engelse website over EAST (Behavioural Insights Team - BIT UK).

Contact

Programma beroepsziekten: ngras@minszw.nl
Kernteam gedrag SZW: jhuis@minszw.nl

Tips over gedragsverandering van Brandweer Nederland en FOCWA

1. Neem de tijd voor een grondige analyse vooraf.
2. Schiet niet te snel in de oplossingsmodus.
3. Meet of wat je doet ook daadwerkelijk effect heeft.
4. Begin klein: geef zelf aan dat je het belangrijk vindt goed gedrag te vertonen en dat je veiligheid serieus neemt. Goed voorbeeld doet volgen
5. Haal er een gedragswetenschapper bij.
6. Streef naar intrinsieke motivatie, dan kan het (goede) gedrag blijven bestaan als je de stimulus weghaalt.