"Een grote steun bij het creëren van veiligheidsbewustzijn is de Hein & Guus-methodiek"

We ontmoeten Damen in Oss, waar hij met zijn team bezig is met de afronding van een afbouwproject voor een GGZ-instelling. Tijdens dit project waren fijnstof en kwartsstof de grootste uitdagingen op het gebied van veiligheid. Als uitvoerder heeft Damen drie verantwoordelijkheden: logistiek, techniek en veiligheid. “Veiligheid,” zegt Damen, “is van die drie altijd het belangrijkste. Er mag nooit iets gebeuren. De grootste uitdaging is om dat in het hoofd te krijgen bij iedereen op het project. Van mijn naaste collega’s tot de onderaannemers.”

“Het is belangrijk dat je back-up hebt van de directeur”

Een grote steun bij het creëren van veiligheidsbewustzijn is de Hein & Guus-methodiek, die vanuit de top van het bedrijf is ingevoerd. “De Hein & Guus-methodiek is ontwikkeld door een organisatiepsycholoog, Jules Heijneman. Het streven van de methodiek is een cultuuromslag op de werkvloer. Het moet makkelijker worden om te praten over veiligheid en elkaar aan te spreken. Belangrijk daarbij is dat we leren alert te zijn op ‘excuus-Guusjes’. Een excuus om onveilig te werken, zoals ‘Hij weet vast wel wat hij doet’ of ‘Het gaat vast goed’ wordt niet geaccepteerd. Het werkt als een tierelier,” aldus Damen.

De beoogde cultuuromslag wordt ondersteund door de directeur en leidinggevenden, benadrukt Damen. “De directeur heeft op video gezegd dat we niet hoeven aan te komen met excuus-Guusjes als ‘geen tijd, geen geld, we wisten het niet’. Ook als dat betekent dat we een klant moeten teleurstellen omdat we vertraging oplopen.” Het is belangrijk dat er van bovenaf het goede voorbeeld wordt gegeven. Damen: “Er is een filmpje waarop één iemand heel gek gaat dansen te midden van een grote groep mensen. Dan komt er een tweede persoon meedoen en de eerste danser laat hem zien hoe het moet. Dan roept de tweede danser zijn vrienden erbij. Op een gegeven moment gaat iedereen vlug meedansen, anders vallen ze op doordat ze stilstaan. Zo zit het ook met het omvormen van de veiligheidscultuur. In het begin is iedereen sceptisch. Dan is het belangrijk dat je back-up hebt van de directeur.”

“Die eerste waarschuwing zou al niet nodig moeten zijn”

Waar Damen enthousiast is over de Hein & Guus-methode, heeft hij zijn bedenkingen als het gaat over sancties. Damen: “Natuurlijk hebben we een sanctiebeleid. De eerste keer dat je onveilig werkt, krijg je een mondelinge waarschuwing. De tweede keer ook, en er wordt een brief gestuurd naar je leidinggevende. De derde keer word je verwijderd van de bouwplaats. Maar we willen alle drie voorkomen. Veiligheidsbesef moet uit jezelf komen. Die eerste waarschuwing zou niet nodig moeten zijn.”

“Het begint bij de bronaanpak”

Damen vervolgt: “Daarom is alleen een VCA-certificaat [Veiligheid, Gezondheid en Milieu (VGM) Checklist Aannemers, red.] niet genoeg. De VCA-cursus leert werknemers om vinkjes en kruisjes te zetten. Belangrijk, maar heb je er ook werkelijk over nagedacht?” Om samen met zijn collega’s de risico’s inzichtelijk te maken, stelt Damen voor elk project een specifieke projectinstructie op. Daarin wordt onder andere beschreven welke gevaarlijke stoffen ze tegen kunnen komen, en welke persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) gebruikt moeten worden. “Maar,” stelt Damen, “PBM’s zijn eigenlijk het laatste redmiddel. Het begint bij de bronaanpak. Wij gebruiken bijvoorbeeld holle boren. Daar sluit een stofzuiger op aan.” Bronafzuiging is niet alleen de norm bij boren. “Geïntegreerde afzuiging is, waar mogelijk, de norm. Dat wil het bedrijf zo. En dat is niet gek, want stofvrij werken is verplicht bij wet.”

“Handschoentjes aan, hè!”

Dat Damen geen concessies doet wat betreft veiligheid, blijkt wel wanneer hij wordt gebeld door een collega. “Als je een veiligheidskoffer nodig hebt, moet je echt even naar Eindhoven rijden om er een op te halen.” Dat is een uur reistijd, legt hij later uit. Maar Damen ziet dit als een directe investering in veiligheid. Daarbij ontglipt hem geen detail, want hij sluit het telefoongesprek af met: “Handschoentjes aan, hè!”

Damen houdt de veiligheid dus goed in de gaten. “Mijn ambitie is dat dit soort sturing niet meer nodig is om te garanderen dat er veilig gewerkt wordt. En daar zijn we goed mee op weg. Toen ik hier in 1986 begon, was veiligheid geen issue. Nu staat het bovenaan.”