8 oorzaken van werkstress en ongewenst gedrag volgens deelnemers Actieteam Goed & Gezond Werken

In april was de eerste kennisdelingsbijeenkomst over de aanpak van werkstress en ongewenst gedrag in het kader van het Actieteam Goed en Gezond Werken. Staatssecretaris Van Ark ging met deelnemers -vertegenwoordigers van onderwijsinstellingen, zorginstellingen, bedrijven en overheidsorganisaties- in gesprek over hun aanpak.

Wat opvalt: deelnemers zien verschillende oorzaken voor werkstress en ongewenst gedrag. We noemen er 8.

1. Niet voldoende oog voor een passende loopbaan

Soms ervaren medewerkers werkstress, omdat hun baan toch niet bij ze past. Veel mensen vinden het lastig om dat toe te geven. Ze blijven daarom ‘hangen’ in werk dat ze niet leuk vinden. Ook zijn oudere medewerkers niet altijd voorbereid op de verhoging van de pensioenleeftijd. Ze moeten nu een aantal jaren doorwerken, maar zijn onvoldoende meegegaan in nieuwe ontwikkelingen. Bekijk ook: Vijf tips om leren en ontwikkeling van werknemers te stimuleren.

2. Te weinig of te veel eigen autonomi

De meeste mensen vinden het prettig om invloed te kunnen uitoefenen op hun werk en werkwijze. Als ze het gevoel hebben dat ze slechts uitvoerder zijn van beleid, levert dat ontevredenheid op in het werk en daarmee stress. Aan de andere kant voelt niet iedereen zich prettig bij teveel autonomie. De overgang naar zelfsturende teams, bijvoorbeeld, kan juist weer voor een onveilig gevoel zorgen. Medewerkers hebben dan het gevoel alles zelf te moeten uitvinden.

3. Teveel focus op wat er verkeerd gaat

‘Ik heb het druk’ lijkt de norm geworden. Hierdoor verschuift de focus van wat goed gaat naar wat niet is gelukt. Er ontstaat een negatieve flow, waarin medewerkers steeds vaker ontevreden naar huis gaan. ‘Want het is weer niet gelukt om de hele ‘to do lijst’  af te werken’. Terwijl er zoveel wel is afgerond. Meer oog voor wat wel is gelukt en meer complimenten naar elkaar kunnen helpen.

4. Ongewenst gedrag zorgt voor werkstress

Ongewenst gedrag is een belangrijke oorzaak van werkstress. Als een organisatie een snelle groei doormaakt, is het oppassen geblazen. Ongewenst gedrag ligt dan op de loer. Er is minder aandacht voor processen en procedures. Er gebeurt meer informeel, waardoor mensen zich onveilig voelen. Ook ligt de focus teveel op het werk en er is geen aandacht voor elkaar. Zo ontstaat dan vaak een vicieuze cirkel, want door het ongewenste gedrag ontstaat weer werkstress.

5. Combinatiedruk

Vaak ontstaat werkstress niet alleen door drukte op het werk, maar ligt de oorzaak in een combinatie van factoren. Dat kan zijn, omdat een medewerker een baan combineert met zorg voor jonge kinderen of de zorg voor een (hulpbehoevende) ouder. Ook een druk sociaal leven kan zorgen voor stress. Dat laatste lijkt door social media erger geworden. Iedereen moet het leuk hebben en overal aan meedoen. Hierdoor is er zowel privé als op het werk te weinig rust.

6. (Veranderende) wet- en regelgeving

Als wetgeving of regels veranderen, kan dat een groot effect hebben op de werkvloer. Dat is bijvoorbeeld het geval in de zorg. Daar zorgden de decentralisaties (de overgang van financiering naar de gemeente) voor een andere werkwijze. De organisatieveranderingstrajecten die hiermee gemoeid zijn, leveren onzekerheid op bij medewerkers en daardoor stress. Ook de keuze van sommige organisaties voor meer tijdelijke contracten in plaats van vaste aanstellingen (door de beperking van het aantal flexcontracten), levert soms werkdruk op. Er moet steeds een nieuw iemand worden ingewerkt. Met werkdruk voor de ‘achterblijvers’ als gevolg. Of mensen hebben het gevoel dat ze zich in twee jaar moeten bewijzen en gunnen zich te weinig tijd om goed in te werken.

7. Verharding in de maatschappij

In beroepen waarin veel contact is met mensen, zoals het onderwijs en de zorg, ervaren steeds meer medewerkers dat dit contact moeizamer of soms zelfs grimmiger verloopt. Mensen zijn mondiger en veeleisender. Soms ook is er sprake van agressie. Dat levert veel onveiligheid op voor medewerkers en daarmee werkstress.

8. Diversiteit aan medewerkers

Een organisatie waarin grote verschillen zijn tussen medewerkers (in leeftijd, nationaliteit of hiërarchie) moet extra alert zijn. Het kan zijn dat de verschillende medewerkers behoefte hebben aan andere begeleiding. Zo hebben jongere medewerkers vaak behoefte aan snelle feedback, terwijl een te directe benadering voor iemand met een andere nationaliteit juist als stressvol kan worden ervaren. Ook grote verschillen in hiërarchie kunnen stress opleveren, omdat ‘lagere’ functieniveaus ‘hogere’ functieniveaus bijvoorbeeld niet durven aan te spreken. Op zoek naar oplossingen voor werkstress? Bekijk deze 99 oplossingen.

Actieteam Goed en Gezond Werken

Werkstress is beroepsziekte nummer één. Het leidt niet alleen tot ziekteverzuim door burn-outklachten, maar ook tot een slechte sfeer en verminderde betrokkenheid van werknemers. Met een lagere productiviteit en minder efficiëntie als resultaat. Veel organisaties willen hieraan iets doen, maar weten vaak niet hoe. Met een Actieteam Goed en Gezond werken wil het ministerie van SZW organisaties hierbij ondersteunen. In 20 organisaties gaat daarom een eigen actieteam, dat bestaat uit medewerkers uit de organisatie, aan de slag met concrete acties voor een positief werkklimaat. Hierbij wordt uitgegaan van wat nu al goed gaat (appreciative inquiry) en acties, reflectie en borging in de praktijk (action learning). Het ministerie hoopt hiermee meer zicht te krijgen op wat in de praktijk werkt en wil zo goede voorbeelden creëren van aanpakken. De geleerde lessen worden breed verspreid, onder andere via business cases en een congres.